De cirkels van vertrouwen

Een krachtig concept om vertrouwen te begrijpen, zijn de cirkels van vertrouwen. Het idee is eenvoudig: mensen vertrouwen degenen die dichtbij hen staan het meest. Hoe groter de afstand tussen personen, hoe meer moeite er nodig is om vertrouwen op te bouwen. Covey junior heeft dit vertaald naar vijf cirkels: zelfvertrouwen, relatievertrouwen, organisatievertrouwen, marktvertrouwen en maatschappelijk vertrouwen.

1. Zelfvertrouwen

Zelfvertrouwen, de binnenste cirkel, draait om geloofwaardigheid. Covey identificeert vier kernen die bijdragen aan zelfvertrouwen: integriteit, intenties, vakbekwaamheid en resultaten. Het vermogen om geloofwaardig over te komen, zowel in ons eigen kunnen als in het vermogen anderen te beïnvloeden, vormt de basis.

2. Relatievertrouwen

Deze cirkel, relatievertrouwen, legt de nadruk op gedrag en communicatie. Het is essentieel om positieve acties te laten zien, omdat daden krachtiger zijn dan woorden. Het vermijden van vertrouwensbreuken, zoals het nakomen van verplichtingen, is cruciaal.

3. Organisatievertrouwen: Afstemming

Organisatievertrouwen gaat dieper dan zichtbaar gedrag. Het omvat het geloof in de betrouwbaarheid van medewerkers en management om de organisatie succesvol te maken. Leiderschap speelt hier een centrale rol in, waarbij effectieve leiders een breed spectrum van gedrag laten zien en de juiste stijl kiezen voor elke situatie.

4. Marktvertrouwen: Reputatie

Reputatie, als onderdeel van marktvertrouwen, wordt beïnvloed door verschillende aspecten zoals werkomgeving, productkwaliteit, sociale verantwoordelijkheid, visie en leiderschap, financiële prestaties, en algemeen vertrouwen en respect. Media en externe berichtgeving kunnen directe invloed hebben op de reputatie.

5. Maatschappelijk Vertrouwen: Sociaal en cultureel

Maatschappelijk vertrouwen is gebaseerd op sociaal en cultureel niveau. Culturele kenmerken, leiderschap en vakbekwaamheid dragen bij aan het niveau van sociaal vertrouwen. Onderzoek toont aan dat landen met onderhandelde oplossingen en coachende leiderschapsstijlen vaak hoger scoren in maatschappelijk vertrouwen.

Illustrerend voor het belang van vertrouwen zijn voorbeelden uit de praktijk, zoals een veel voorkomende situatie waarin een attributiefout wordt gemaakt door het management, resulterend in afstand tussen management en werkvloer. De praktijk toont aan dat gedrag diep verankerd is in organisatieculturen en vertrouwen beïnvloedt.

Hoe dan wel?

Vertrouwen draagt bij aan effectieve samenwerking op alle niveaus.  Daarbij dragen de volgende aspecten, als onderdeel van het “kompas” zeker bij:

• Stuur op je eigen “professionele” gedrag (gedrag roept gedrag op);
• Beperken en herkennen van “attributiefouten” (context speelt een belangrijke rol);
• Achterhalen van “referentiekader” van de ander (ervaringen vormen opvattingen);
• Maak “groepsdruk” bespreekbaar (subcultuur, “er bij horen”);
• Bouw actief mee aan een “gewenste cultuur” in de organisatie (“by walking around”);
• Geef iedereen voldoende informatie over hoe te handelen, voldoende middelen, regelruimte en sociale steun om te leren.

Vertrouwen draagt bij aan een effectieve samenwerking op alle niveaus. Daarbij is de rol van de adviseur minstens zo belangrijk. Hierbij kan de adviseur invloed uitoefenen door het inzetten van humor, lef en als gelijkwaardige sparringpartner van het management.

Fundament voor het adviesproces

Actief werken aan vertrouwen vormt het fundament voor het adviesproces. Het ‘kompas’ biedt richtlijnen op verschillende niveaus binnen een organisatie om te streven naar gewenste adviesrelaties. Veilig en gezond werken krijgen ruimte wanneer vertrouwen bewust wordt versterkt.

Voor verdere inzichten in het begrip ‘vertrouwen’ hebben we gebruikgemaakt van het boek van Stephen M.R. Covey junior en Rebecca R. Merill. De cirkels van vertrouwen bieden een holistisch perspectief op de complexiteit van vertrouwen in diverse contexten, en Covey’s vijf wegen van vertrouwen geven handvatten voor gerichte interventies. Het bewust inzetten van deze principes kan organisaties helpen om een veiligheidscultuur te creëren waar vertrouwen gedijt en gedragsverandering mogelijk wordt.