Werkdruk onderzoek

Werkdruk Onderzoek: meer dan een simpele inventarisatie

De impact op de gezondheid en het welzijn door werkdruk heeft geleid tot de ontwikkeling van diverse aanpakken, vragenlijsten en modellen. Het Job-Demands Resources (JD-R) model behoort tot het meest bekende model. De vele aanbieders van vragenlijsten stellen dat de vragen op het JD-R model zijn gebaseerd.

Maar is het voldoende om alle aspecten van werkdruk, als oorzaak van werkstress, te ontrafelen?

JD-R model

Het JD-R model, ontworpen door Schaufeli & Bakker in 2004, stelt dat werkfactoren kunnen worden onderverdeeld in taakeisen en energiebronnen. Een juiste balans tussen deze twee zou leiden tot bevlogenheid. Terwijl een onevenwichtige situatie kan resulteren in werkstress en gezondheidsproblemen. Het model heeft zijn waarde bewezen in het identificeren van stressbronnen en energiebronnen. Het lijkt alleen niet voldoende om in te schatten of werkdruk daadwerkelijk leidt tot mentale gezondheidsklachten.

Zwakke punten voor werkdruk onderzoek

De studenten A&O hebben in een recent blootstellingsonderzoek het JD-R model getoetst om werkgerelateerde risico’s in kaart te brengen. De evaluatie is gebaseerd op de balans tussen taakeisen en energiebronnen, evenals de aanwezigheid van burn-out klachten en herstelbehoefte onder medewerkers. Echter, de benadering vanuit het JD-R model in veel (vragenlijst)onderzoeken naar de werkdruk op de werkvloer vertoont enkele zwakke punten om te kunnen voldoen aan de eisen die de Arbowetgeving stelt.

Wat zien de studenten en toekomstige Arbeids- en Organisatiedeskundigen in de praktijk?

• Appels en peren

De differentiatie tussen afdelingen lijkt in de praktijk beperkt doordat een aanzienlijk aantal afdelingen wordt gecategoriseerd als ‘midden’ risico, zonder een duidelijke onderbouwing van deze classificatie. Bovendien zijn de energiebronnen en taakeisen vaak niet op één moment verzameld, wat het vergelijken van appels met peren in de hand werkt.

• Mengen van taakeisen en sociale aspecten

Een cruciale beperking van het JD-R model is dat het, ondanks zijn sterke punten in het identificeren van individuele stress- en energiebronnen, minder geschikt is als instrument voor het bepalen van het risico op werkdruk. Werkdruk wordt in het JD-R model beschouwd als een van de taakeisen, terwijl het risico op werkstress het resultaat is van meerdere taakeisen. Daarnaast spelen nog meer aspecten mee. Zoals:

• Basisbehoeften

Onderzoek wijst uit dat de basisbehoeften van mensen, zoals autonomie, verbondenheid en de mogelijkheid om hun competenties in te zetten, een rol spelen bij het ervaren van werkstress. Hoewel autonomie de motivatie van een individu kan stimuleren, kan dezelfde autonomie ook werkdruk veroorzaken, afhankelijk van de behoeften in relatie tot de uitgevoerde taken en de mate van binding met de groep.

• Context

De Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) dient benaderd te worden vanuit de context, met aandacht voor de effecten ervan op techniek, organisatie en gedrag, zoals beschreven in artikel 2.9 van het Arbobesluit. Hoewel het Job-Demands Resources (JD-R) model een inzicht geeft tussen taakeisen en stressbronnen, onbreekt de context. Met name het sociale klimaat, blijft nog onbelicht. De cruciale vraag over hoe de situatie er precies uitziet, blijft daarmee onbeantwoord.

Sociale klimaat

Het sociale klimaat, dat aspecten zoals baanonzekerheid, agressie en geweld, taakonduidelijkheid en verwachtingen omvat, blijkt een aanzienlijke rol te spelen om werkstress te ontwikkelen. Aan de andere kant kan het sociale klimaat ook een bufferende werking hebben. Afhankelijk van de mate van steun die men ontvangt van collega’s en leidinggevenden, evenals de mate van waardering die wordt uitgedrukt.

Van gevaar naar risico, de evaluatie

Transparantie in de evaluatie methode om tot een oordeel te komen (is werkdruk daadwerkelijk een risico?), inclusief de weging van verschillende aspecten, is van essentieel belang. Overweeg daarom het gebruik van andere modellen, zoals het Michigan model, om een dieper inzicht te krijgen in werkdruk.

Het Michigan model (naar Kahn et al, 1964)

De grondoorzaken

Gebruik het JD-R model vervolgens om de grondoorzaken van de werkdruk in kaart te brengen. Bijvoorkeur door werknemers per groep of afdeling drie vragen te stellen:

1. Welke stressbronnen ervaar je?
2. Welke hulpbronnen gebruik je om je werk goed te doen?
3. Welke energie bronnen ervaar je tijdens het werk?

“Leuke en waardevolle vraag tot slot is: Stel dat je het helemaal voor het zeggen krijgt. Wat zou je dan als eerste aanpakken?

JD-R Model: Bewezen Waarde, toch meer nodig voor werkdruk onderzoek

Ondanks dat het JD-R model zijn waarde heeft bewezen, is het belangrijk om te erkennen dat werkdruk onderzoek meer vraagt dan alleen een inventarisatie. Het vereist een holistische benadering, waarbij verschillende aspecten meegenomen zijn. Een alternatieve benadering met het Michigan model, dat specifiek gericht is op werkdruk, helpt om in te schatten of werkdruk daadwerkelijk zorgt voor werkstress. Hiermee kan de evaluatie van het risico op gezondheidsklachten door werkdruk worden verbeterd en is de RI&E pas compleet.

Met dank aan onze studenten post-hbo en post-master A&O. Hun onderzoeken en bevindingen inspireren om scherp te blijven.